Kudüs’ün tarihi

Kudüs’ ü ilk gördüğüm an çekilmiştir

Hep gitmek istediğim, çok merak ettiğim bir şehirdi Kudüs! Fakat gitmeden önce sadece tarih değil dinler tarihine  gözatmak gerektiğini anladım. Ama bu öyle yüzeysel bakılacak bir konu değil. Öyle ki Kudüs’ün tarihi MÖ lere kadar gidiyor. Tam 24 kez el değiştirmiş, 17 kez yıkılmış bir şehir  burası. Peygamberler, hükümdarlar, savaşlar derken çareyi  kronolojik bir liste yapmakta buldum. Ancak böyle yapınca Kudüs’ün tarihi kafamda tam olarak oturmuş oldu ve şehri anlamam daha kolaylaştı. Siz okuyuculara da bir nebze faydası olur düşüncesiyle paylaşıyorum.

Buyrun başlayalım isterseniz …

Kudüs – erken dönem

• MÖ 1000 – Kenani topluluklar denen Yabusiler ve Filistinlilerin yaşadıkları biliniyor.
• Davud ve meşhur  ahit sandığı içinde 10 emir ve tabletleriyle Kudüs’e gelişi bu dönemlere denk geliyor.
• Davud’un oğlu Süleyman kenti genişletir.  Günümüzde bile tartışma konusu olan Süleyman Tapınağı diye bilinen mabed yapılıyor. Museviliğin ilk tapınağı Yahudi inancında İbrahim’in oğlu İshak ‘ı kurban etmek üzere seçtiği kayanın olduğu yere yapılmıştır, deniyor.
• MÖ 587 – Pers akınları, Kudüs’ün yerler bir olması bu dönemde yaşanıyor.

• Kudüs/ Ahit Sandığı ?

• İşte bu dönemde ahit sandığına ne oluyorsa oluyor. Yahudiler  Babil’e sürülüyor ve yılda bir  şehri ziyaret edip yıkılmış  mabed kalıntılarında dua etmelerine izin çıkıyor.  Halen duvar önünde  ağlamaları,  kıyamet günü, sandık ve on emire ulaşacaklarını ve mesih geleceği inancının temeli  bu tarihlere  dayanıyor.
• MÖ 538 –  Musevi liderler Kudüs’e gelip 2.kez tapınağı yapıyorlar.
• MÖ 332 –  Makedonya Kralı İskender şehri ele geçiriyor. Helenistik dönem olarak bilinen bu tarihlerde                        Helenler ile Museviler evlenmeye başlayınca ilk iç savaşlar başlamış oluyor. Tam bu sıralarda mabed onarımı esnasında yanan ateş 8 gün hiç sönmüyor.  Yıllardır kutlanan Musevi ışık    bayramı  olarak bilinen“Hanuka Bayramı “ böylece başlamış oluyor.
• MÖ 63 – Romalılar Kudüs’ün tarihine giriş yapıyor. 2.kez inşa edilen Süleyman mabedini yıkıyorlar. Yahudilerin sünnet, kurban, şabat orucu  yasaklandığı gibi kutsal kitapları da  yakılıyor. Ancak ayakta kalan tek duvar önünde yas tutabiliyor hale geliyorlar.

• Musevi ve Yahudilerin  Kudüs’ü ve onlar için önemi !

• Yukarıda bahsi geçen sebeplerden ötürü Yahudi ve Museviler için Kudüs neden önemli olduğu az çok anlaşılmıştı . Kudüs’ün tarihi deyince Yahudilerden sıkça bahsetmek durumundayız. Yazının bu kısmında netleştirmek istediğim bir konu var. Yahudi bir ırka mensup insandır. Musevi ise Musevilik dinine mensup insandır. Musevilik bir dindir, Musa’nın peşinden gidenler anlamına gelir. Yahudilik ise bir ırkın ismidir, Yakup’un soyundan gelenleri ifade eder. Yahudilik, Museviliğin bir kavme, bir ırka indirgenmiş halidir. Yahudilerin neredeyse tamamı Musevi dinine mensuptur, Musevi dini mensuplarının çoğu da Yahudidir. Ancak bütün Museviler Yahudi değildir.

• Hıristiyanların  Kudüs’ü ve  onlar için önemi

• İsa böyle karmaşık bir dönemde doğuyor. Annesi Meryem İmran ailesinin bir ferdi. Onların da soylarının Musa tarafına dayandığı biliniyor ve sözü geçen kuvvetli bir aile. Fakat İsa’nın mesihliğini ilan etmesi, son akşam yemeğini yemesi, Zeytindağı’nda yakalanması, şehre sürüklenerek indirilmesi büyük olay oluyor. Şimdilerde adı Aslanlı Kapı olarak bilinen yerden şehre sokuluyor. Kendi ailesinin yani İmran ailesinin evinin önünden başlayan Via Dolarosa caddesi üzerinde kollarında bacaklarından bağlandığı çarmık ile yürütülüyor. Yolun sonunda şu anki adı ile  “diriliş kilisesi ” olan yerde ölüyor.
• Kudüs bu sebepten ötürü Hıristiyanlar için çok önemlidir. Orda doğmuş orda göğe yükselmiş, orda yeniden dünyaya dönebileceği inancı bile vardır.
• MS 313 – Roma Hıristiyanlığı tanır. (bu arda Hıristiyanlık nasıl gelişti, kimler devam ettirdi kısımlarına                          girmiyorum, derin konu)

• İslamiyet ve Kudüs, Müslümanlar için önemi!

• HZ.Muhammed in gelişi ile başlayan yeni döneme kadar Mekke’de yaşayan insanlar ve HZ.Muhammed’de dahil dua ve  ibadetler için Kudüs’e yönelirlermiş.  HZ.Muhammed bir gece yattığı yerden irkilerek uyandırılır ve bir binek olan Burak ile  Kudüs olduğu savunulan yere gittiğine inanılır. Burada bineğini bırakıp göğe yükselir Allah ile görüşür. Yeni kıblenin Mekke’deki İbrahim peygamber ve oğlu İsmail’ in yaptığı ev olan mekanın Kabe olduğu ve namazın farz kılınması o gece olur. İşte bu yüzdendir ki Müslümanlar için Mekke, Medine’den sonra üçüncü kutsal şehir Kudüs’tür!

• MS 614 – İran yahudilerin yardımı ile Kudüs’ü alır.
• MS 634 – HZ.Ömer şehri alır ve müslümanlar Kudüs’ün tarihinde yerini almaya başlar.
• MS 661-750 Emevi dönemi yaşanır.
• MS 693 – Abdülmelik Bin Merdan HZ.Muhammed in göğe yükseldiği Miraç denilen hadisenin olduğuna                           kanaat getirdiği yere Kubbetü’s Sahra ‘yı yaptırır. Tam da Süleyman Mabedinin olduğu yere. Yahudilerin bütün kızgınlığının sebebi işte budur! Onlar için kutsal olan mabedin olduğu yerde başka bir mekan vardır.
• MS 1099- Papa nın çağrısı ile Hıristiyanlar Kudüs’ e haçlı seferleri yapıp ulaşırlar. Yahudi ve müslüman halkı kovup, öldürüyorlar.
• MS 1187- Salahaddin Eyyübi tekrar şehri müslümanlar tarafına geçmesini sağlıyor. Hoşgörülü, sabırlı, adaletli lider 13.yy a kadar yahudilerin şehre gelmesine, mahalle kurmasına izin veriyor.
• MS 1517 – Yavuz Sultan Selim ile 400 yıl süren Osmanlı himayesi başlıyor. Gayet ılıman bir yönetim ve barış  havası yaşandığı biliniyor. Hıristiyan, Müslüman, Yahudi milletleri birarada yaşıyorla .
• MS 1887 – Kudüs belediyesi oluşturuluyor. Avrupa ülkelerinin konsoloslukları açılmaya başlıyor. Yavaş yavaş nüfus çoğunluğunu Yahudiler oluşturmaya başlıyor.

• Kudüs’ün tarihi  – Yakın dönem

• MS 1917-  Yönetimi İngilizler alıyor. İngiltere koruması altında Filistin kuruluyor ve başkent Kudüs oluyor. Tam bu sıralarda siyonist Yahudiler ile Filistinliler arasında mücadele başlıyor.
• MS 1948 – İngiltere çekilip idareyi BM’ e veriyor ve aynı gün BM İSrail devletini kurduğunu açıklıyor.

2.Dünya savaşındaki Yahudi soykırımının utancını bu şekilde kapattığını düşünen batı böylece  Araplar ile Yahudiler arasında bölge çatışmasını başlatmış oluyor. Kentin bir bölümü Ürdün, Filistin ve İsrail arasında bölüşülüyor. ( Ürdün nerden çıktı derseniz çok uzun hikaye ama bana sorarsanız çiban başı onlar )

•  MS 1967 –  6 gün süren savaş sonrası İsrail Kudüs’ ü tamamen alıyor.
•  MS 1988 –  Filistin Milli konseyi Filistin devletini ilan edince  Kudüs’ü yine başkent …
• MS 1993-  yılına gelindiğinde İsrail devleti Kudüs’ü kapatır. Batı Şeria ve Gazze Şeridinden girişi yasaklar.
• MS 1994 –  Ürdün Kudüs teki müslüman mabedlerden sorumlu kılınır, İsrail tarafından.
• MS 1996 –  İsrail bir tünel inşaatına girişince şehirde çatışmalar çıkar. ( tünel kazıldığına dair tartışmalar halen  devam etmektedir)

….

Kudüs’ün tarihi hakkında bu uzun yazıyı okuyup buraya kadar indiyseniz sabrınızı kutlarım:) Kafalar karıştı, hafif bir beyinde bulanma oldu değil mi? Çok normal ama sanırım kısmen Kudüs’ün tarihi hakkında bilgi sahibi olmuş olduk. Ben bu listeyi yaparken genel anlatılan tarih bilgilerini derleyerek yaptım. Bu listede adı geçen Hz.İsa’nın yaşadıklarının Süleyman mabedinin, ahit sandığının, İbrahim’in oğlu İshak’ı kurban edişinin bize bugüne kadar anlatılan İslam inancı bilgileriyle paralellik taşımadığının farkındayım. İşte bu yüzden Kudüs konusu bizim tarafımızdan bakınca daha da  karmaşıktır.

Yahudiler ebedi başkentimiz, Filistinliler hayır bizim başkentimiz derler. Hıristiyanlar HZ.İsa’ yı Yahudiler öldürdü derler, Yahudiler ise tapınağımızı 2 kez Avrupalılar yıktı der. Hasidik Yahudilere liberal olanlara kızar, Hasidikler ise gerçek Museviliği uygulamıyorlar diye diğer Yahudilere  kızar. Müslümanlar ilk kıblemiz, Mekke Medine’ den sonraki üçüncü kutsal şehrimiz derler. Üstelik  Peygamberin mucizesi diye bilinen miraç hadisenin gerçekleştiği yer olduğu inancı şehri daha da önemli kılar. Dolayısıyla üç semavi dine inanan insanlar için paylaşılamamasının sebebi de budur. Her biri farklı ama kendilerince kutsal adlettirdikleri olaylarla şehri farklı anlamlar yüklerler. Kudüs’ün tarihi ona yüklenenlerle yoğrulmuştur.

Benim fikrimi merak ettiyseniz sadece bir şehirdir, güzel bir şehir! Paylaşıldıkça güzelleşecek bir şehir !

Kudüs’ün tarihi delhiz gibi gittikçe giden uzun bir koridor…

Kudüs  kimin?  Ya da kendime sorduğum bir soruyu size de sorayım Kudüs’ ün kimin sorusu ne kadar önemli sizce?

Kudüs, İsrail ve Yahudiler ile ilgili diğer yazılarımı okumak isterseniz aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.  Yazım hoşunuza gittiyse siteme abone olmayı unutmayınız. 

• Kudüs’te gezilecek yerler

• Kudüs’te gezilecek yerler 2

• Az bilinen Yahudi ibadetleri ve bayramları

• Yahudi kıyafetleri- Yahudi düğünü

• İsrail’e gideceklere kısa bilgiler