Bolşoy Tiyatrosu:  Bir Tiyatrodan Fazlası!

Soğuk bir Aralık günü Moskova’ya adım atmak… Dondurucu havada kalbimizi ısıtacak tek bir şey var: Bolşoy Tiyatrosu’nun büyülü dünyası! Bu muhteşem binanın kapılarını aralamak, sadece bir tiyatroya girmek değil, tarihin ve sanatın bir girdabına kapılmak anlamına geliyor. Bu yazıda, sizleri Bolşoy Tiyatrosu’na unutulmaz bir yolculuğa çıkaracak, bilet bulma mücadelemizi, rehberli tur karmaşasını ve tiyatronun gizemli atmosferini paylaşacağım. Hazır mısınız?

Rusya’nın Başkenti Moskova’da görülecek yerler o kadar çok ki. Bir çoğunuz önceliği Bolşoy Tiyatrosu olmayabilir. Fakat benim gibi gittiği ülkede opera ya da baleye denk gelirse illa ki izlemek isteyen bir grup da var. Sevgili okur; bu satırların karşısındaysan sen de gezmeyi ve sanatı seven ayrıca meraklı birisin.  

İşte bu yazı sana geliyor.  

Moskova’da sanatın Kalbine Yolculuk: Bolşoy Tiyatrosu’na Bir Ziyaret

Ben ve üç arkadaşım beraber soğuk bir Aralık günü Moskova’ya gitmeye karar verdik. Öyle tek başımıza tur ile filan değil. Her şeyi ayarladım ve nihayet Moskova’ daydık. Gitmeden önce görülecek listesi yapmıştık ve başına Bolşoy tiyatrosuna gidilecek, yazmıştım. Hem de büyük harflerle…

Orada bir oyun izlemeyi çok istedik. Ama olmadı, olamadı, inanın çok çabaladık. Hadi madem Bolşoy  Tiyatrosu olmayacaksa başka bir tiyatroya gidelim, dedik. Sonuç yine hüsran!  Hatta çoğu yerde terslendik. Çünkü siz gidip;   – bu akşam ki oyuna yeriniz var mı? derseniz, dik dik bakarlar. Meğer oralarda haftalar öncesinden biletler tükeniyormuş. Onlarca tiyatro olmasına rağmen hem de. Rusların sanata olan ilgisi gerçekten takdir edilesi. Biz ettik siz etmeyin gitmedin biletinizi alın diye yazının sonuna tiyatronun web sitesini bıraktım.

Kaderde canlı izlemek yoksa biz de akşamları hosteldeki salonumuzda açarız youtube’u izleriz, dedik. İlk gece Fındıkkıran diğer gece Kuğu Gölü balelerini izledik. Hem de Rudolf Nurayev başroldeydi. Kendimizi böyle avuttuk işte. Rudolf Nurayev kimdir derseniz Bolşoy balesinin en ünlü baletiydi kendisi. Muhteşem bir hayat hikayesi var ama başka yazı konusu olsun.

Bolşoy Tiyatrosu’nda bale seyretmek hayal oldu ama binayı gezmenin mümkün olduğunu biliyorduk. Bu da tek tesellimizdi.

Bilet Bulma Savaşı

Adamlar Bolşoy Tiyatrosuna o kadar önem veriyorlar ki bina bir nevi müze. Biletinizi alıp, bir rehber eşliğinde gezebilirsiniz. Sadece Çarşamba günleri ve 12.00 de açılıyor ve sadece 15 kişi içeriye alınıyor.  

Bu kez kararlıyız, şehirde son günümüz olsa da oraya girmek bize farz oldu. Bir hafta önce kapısına gittiğimizde salı günüydü. İnce detayı, yani sadece Çarşamba açık olduğunu öğrenince  ertesi sabah soluğu tiyatro binasının ana kapısında aldık. Fakat ilk 15 kişinin içinde olmayınca tiyatro binasına alınmamıştık. Biraz duruma bozulduk hatta oldukça bozulduk ve bunu vatan millet meselesi haline getirdik. Bu Bolşoy Tiyatrosuna girilecek arkadaş!  Bu sabah da üçüncü gidişimiz. Geçen haftaki gibi olmasın diye erkenden kalkıp yanımıza sadece pasaport ve cüzdan alıp çıktık.

Fakat o da ne, gün ağarır ağarmaz gitmemize rağmen bir grup Rus oradaydı. Bize şöyle bir baktılar, belli ki kişileri sayıyorlar. Biz de saydık ve nihayet 9-10-11-12 nci kişiler bizleriz. Yuppi deyip birbirimize sarıldık. Cidden sarıldık, şaka filan değil, olduğumuz yerde yumak olup zıpladık yani. Sonra 3 kişi daha geldi ve 15 kişi tamamlandı. Nasıl mutluyuz anlatamam, tam o sırada sırtında gerçek kürkü ile bir teyze yanımıza geldi.

Şurada yazılanı okumadınız mı? dedi. Tiyatro binası gezisi sadece Rusça anlatılıyor. Bize ısrarla panodaki Rusça yazıyı göstermeye çalışıyor. Okuduk der gibi kafa salladık, umursamadık. Israrla bir şey anlatıyorlar. Teyzelerle bildiğiniz gerilim yaşıyoruz, haydi hayırlısı…

Hayaller ve Gerçeklik: Bolşoy’a Girme Mücadelesi

Zaman çok yavaş ilerliyor ama soğuk bir o kadar hızla bizi donduruyor,  ayaklarda hafiften his kaybı var. Saat 11.50 de bizimkiler ip gibi dizildiler. Baştan saydılar, kişileri teyit ettiler. Aaa o da ne? Bir numaradaki teyzenin yanına 2 kişi kaynak yapmaz mı? Hoopp dedik ne oluyor orda? İster misin bunlar  bir de vatandaş dayanışması yapıp bizi dışarıda bıraksınlar? Aynen de öyle yaptılar.

Halen sadece Rusca anlatılıyor, anlamazsınız siz diyorlar. Dertleri şu; biz sıradan çıkalım o sabah gelmiş en önde yer tutmuş oğlu ve gelini evde uyumuş tam 12.00 de gelmiş. Bak bak sen cadaloza! Biz yermiyiz be!  Yok efendim Rusçaymış da biz ne anlarmışız da filan bir uzattı ki sormayın.

Üstüne sıradaki diğer Rus kadınlar da destek olanlar ve kadına kızanlar şeklinde iki ayrı grup olmaz mı?   

Tövbe tövbe!  Yettiniz ama dedik duruma sessiz kalmadık.  Atladık hemen  yarı Türkçe yarı İngilizce bağırmaya başladık. Kadınlar korktu biraz, ama onlar  Russa bizde Türküz. Kendi aramızda da ” Zaten son günümüz bir vukuat çıksa ne olur, en fazla tiyatroya almazlar. Aman çok da önemli sanki, girmeyiz biz de, yedik sanki Bolşoy Tiyatrosunu, diye sıralıyoruz.

Sonunda ne olsa beğenirsiniz kadın omuz  darbesiyle gençleri içeri sokmaya çalışmaz mı? Şu an yaptığımdan utanıyorum ama mecbur yazacağım, gizlimiz saklımız kalmasın. Gelini olan kızın kapüşonunun şapkasından tuttuğum gibi geri çektim. Hanım hanım dedim yaptığın çok ayıp, biz burda tam iki saattir -20 derecede bekliyoruz. Üstelik üçüncü gelişimiz, sıramızı kaptırmayız. Tabii ben bunları Türkçe söylediğimden olsa gerek kapıdaki görevli bizi farketti ve içeri aldı. Kadına biraz çıkıştı, babuşka dedi turist onlar napıyonn allasen, dedi. Herhalde öyle demiştir. Oh canıma değsin, ohhh!

Bolşoy Tiyatrosunun içinde göreceklerinize hazır mısınız?

Nihayet sıcacık binaya girdik. Girer girmez  grup  nereye biz oraya yöneldik. Çünkü tek kelime Rusça anlamıyoruz. Bir de anlıyormuş gibi dikkatle rehberi dinleyerek ilerliyoruz ki halimizi görmelisiniz. Rehber WC ye giden gitsin sonradan mızırdanmasın, demiş olsa gerek herkes o tarafa yöneldi.

Vestiyere eşyalar bırakılırken herkes makyajını tazeledi. Bu detayı şunun için veriyorum; insanlar  tiyatroyu bile gezerken olabildiklerince şık olmaya özen göstermişledi. Biz mi? Olduğumuz gibi ayakta trekking botları, sırtta üst üste kıyafetler, şapka atkı eldiven Allah ne verdiyse giymişiz. Dedim ya sabahın kör saati hatta karanlıkta çıktığımızdan makyaj filan hak getire. Ama vestiyere ücretsiz üstümüzdekileri bırakınca ehh şapkadan çıkan saçlarımızı düzeltince olduk sanki????

…

Üst baş, süslenme işi bitince rehberin sesiyle o yöne yöneldik. Muhtemelen  “hazır mısınız, derin bir  nefes alın, şu kapının arkasında sizi muhteşem Oditoryum bekliyor” dedi rehberimiz. Demediyse de bence öyle deyip insanları uyarmalılar. Çünkü uyarılmayınca ziyaretçiler bizim gibi küçük dillerini yutma tehlikesi geçirebilirler. Abartmıyorum a dostlar!

Biz sürekli; yok daha neler, bu da ne böyle, ne kadar büyük gözlerime inanamıyorum gibi şeyler söyleyince – şişşştt sessizlik,  diye uyarı aldık.  Fakat nasıl büyük anlatması çok zor. Bu arada Bolşoy büyük demek. Ama buranın adının büyük olması binanın büyüklüğünden değil. Eski zamanda opera ve bale, tiyatroya göre daha saygın, daha üst sınıf sanat kabul edilirmiş. Onlar Büyük Tiyatro’da oynanırmış.
Dramalar ise, “Küçük Tiyatro’da Mali olanda, mali  Rusçada Küçük demek.. ( Bu yazıyı yazdıktan yıllar sonra Rusça kursunda yazılışını gördüğümde gülümsemem sebep olan kelimedir. Şöyle yazılır;  большой ! )

6 kademeli 2500 seyirci kapasiteli harika ahşap kadife kaplı kırmızı koltuklar dizilmişti. Aralarında rahatça yerinizi alabiliyor, sahneyi her noktadan çok güzel görebiliyorsunuz. Biz bunları elimdeki Moskova rehber kitabından okuyorken ve şaşkın şaşkın bakarken  TAK diye ışıkları yakmazlar mı?

Ama bir insan evladının üstüne bu kadar da gidilmez ki yahu! Biz ikinci şokumuzu yaşıyoruz, Rus ekip ise pür dikkat rehberi dinliyor.

Büyük bir Tiyatrodan Fazlası: Bolşoy’un Gizemi ve Tarihi

Tam o anda rehber sahnenin solundaki locayı gösterip – Stalin, dedi. Ha demek ki o geldiğinde orda oturuyor, bunu anladık.

Kitabımızdan okumaya devam ettik. Stalin’in dönemindeki oyunlar ona göre seçilirmiş. Hatta büyük dansçılar birkaç parça tereyağı, kışlık odun ya da bir balta karşılığı dans ederken, bale propaganda aracı haline getirilmiş. Klasikler bile sınıf mücadelesini yansıtmak üzere elden geçirilmiş. Müzikler daha çok basit ya da halk ezgilerinden oluşurmuş. Dansın yeni işlevi devlete hizmet olmuş kısaca…

Sahneye hakim galerinin tam ortasındaki kırmızı kadife perdeli süslü locada  çar ve yakın çevresi  otururmuş. Bunu da çarlık tacını görünce anladık. Aslında bu loca komünizm döneminde kapatılmış. Yeni restorasyonda taç yine yerini almış. Her köşesi ışıl ışıl olan salonda şaşkın şaşkın bakınmaya devam ediyoruz.

Yunan tanrısı Apollon’un Bolşoy’un tavanda ne işi var?

Tavanda dev bir kristal avize var. Etrafındaki panolarda ise Yunan mitolojisinin farklı sanat ve bilim dallarıyla ilgili dokuz perisiyle dans eden Apollon resmedilmiş. Hepsi birbirinden harika çizimler. APOLLO kimdir? Yunan mitolojisinde müziğin, sanatların ve şiirin tanrısı kabul edilir.

Ayrıca Apollon’ u binanın dış cephesinin üst kısmında yanyana dört atı birden süren şahsiyet olarak görüyoruz. Bu heykel   ” Quadriga ” diye adlandırılır.  Meraklısı  araştırıversin çok uzun mevzu inanın… Hele Dan Brown’ un Cehennem kitabını okuyanlar kesin göz atsın derim. Venedik, heykeller of of mevzu gerçekten derin ve uzun :)

Binanın dışındaki bu atları çeken Apollon heykelinin  tam karşısındaki parkta Karl Marx’ ın heykelinin olması da ayrıca manidar bana göre. Hatta altında o meşhur sloganının yazması komik bile. Ne demişti üstad “dünyanın bütün işçileri, birleşin! “ Başka yer yokmuş gibi oraya yerleştirip tiyatro, bale, opera bırakın bu işleri çalışın mı demek istediler nedir, bilemedim. Hey gidi koca Marx sana da selam olsun.

Bolşoy Tiyatrosunun yeni yüzü

Neyse efenimmm; 29 Mart 1776 kurulan tiyatronun 2005-2011 tarihleri arasındaki tadilatında  700 milyon dolar harcanmış.

Tiyatroyu eski görkemine kavuşturmak adına eski bir Rus reçetesi kullanılmış. Votka, altın tozu, yumurta harçla karıştırılmadan 40 gün önce duvarlara sürülmüş. Bu beyazlığı korumak için uygulanırmış. Altın varaklar ise  yine votkanın son dokunuşuyla süslenmiş.

Perdeler;  ilk ve asıl özellikleri dikkate alınarak yenilenmiş. Kumaş doğal ve modern malzemeden yangına dayanacak şekilde yapılmış. Her iplik altın kaplamalı bir metal folyoya bağlanıyormuş.

Açılış gecesinde siyasetin önde gelenleri, kraliyet aileleri, ünlüler, dünya jet sosyetesinin davet edilmiş. Biletli gireceklerin ise  100 bin doları denkleştirmesi gerekmiş. Bu önemli miktarı not alın.

Sahne arkasında bale ayakkabıları, kostüm ve sahne dekorlarının yapımında görevli 700 kişi olduğunu söylesem? İnanılmaz bir rakam değil mi?

Tipik Rus disiplini işte diyebilirsiniz de ama az buz değil 4,5 saat süren opera için 1 yıl prova yapmak  gerekiyormuş.

Bizi üst kata asansörle çıkardılar, merdiven kenarında binanın orijinal duvarını açıkta bırakmışlar onu gösterdiler. Üst kata çıkınca localara girmemize izin verildi. Oradan sahne ve aşağıdaki koltuklar minicik görünüyordu.

İnsan burdan bilet niye alsın ki görünmüyor duyulmaz bile, dedik. Daha cümlemiz bitmemişti ki sahneyi süpürmeye çıkan görevlinin ayak sesini duyduk. Biz yine şoktayız… Vay be demek sadece dinlemek uğruna bu koltuklardan bilet alınırmış, dedik.

Ama düşünsenize Kuğu Gölü balesi oynanıyor, ışıklar sönmüş müziğin sesi ve dans nasıl şahane olurdu…

Perde Arkasındaki Gölge: Bolşoy Tiyatrosu’nda Skandal ve Entrika

Onbeş kişilik ekip pür dikkat rehberi dinlerken ve rehber bizi zerre umursamazken bir köşede elimizdeki notları okumaya koyulduk. Gelmeden önce dersimize iyi çalışmıştık. Bu ünlü tiyatronun  çalkantılarını tam da yerinde konuşmak nasip oldu anlayacağınız. Olaylar da adı gibi büyük, başlıyorum hazır mısınız?

Mesela daha geçen yıllarda  sanat yönetmenine kezzap atılması tiyatronun kirli sırlarını gündeme getirmiş. Kıskançlık mı mayfa mı derken olan adama olmuş.

Balerinler ise yönetimi cinsel taciz ve psikolojik baskıyla suçluyorlar. Ölüm tehditleri alanlar varmış. Şişman olduğu için kovulan baş dansçı “kovulunca dava açtım ancak şantaja uğradım, bıçaklı adamlar partnerimi öldürmekle tehdit ettiler” demiş.

Ne oluyor burda yahu insan gibi sanatınızı yapın değil mi? Ama yoook illa Rus mafyası işe karışacak. Zaten tadilatta büyük yolsuzluk yapılmış. Başta hesaplananın onaltı katı harcama yapılmış. Kezzabı yüzüne yiyen yönetmen “Bolşoy tiyatrosu  ülkenin minyatürü gibi” demiş. Adam kezzabı yüzüne yemekle kalmamış yürek de yemiş mübarek…

Bolşoy’dan Bir Anı: Moskova’dan Veda

Söylentiler, ışıltı derken farkettik ki bir buçuk saattir geziyoruz. Turun biteceği yok adam anlattıkça anlatıyor ama biz acilen çıkmalıyız. Çünkü daha hostele gidip sırt çantalarımızı alacağız.  Müsaade isteyip çıkmak istedik bu kez  de bekleyin, hemen çıkamazsınız dediler.  İçeri girmek dert çıkmak dert oldu şu Bolşoy’dan.

Ama ne yapalım çok acelemiz var. Teatralnaya’ dan metroya binip Arbatskaya’ da ineceğiz. Koşa koşa gidip, oyalanmadan çantalarımızı yüklenmeliyiz. Hiç durmadan koşup tekrar metroyla Kievskaya’ ya gidersek ve bütün bunları 30 dakikada yaparsak uçağa ancak yetişiriz. Öyle heyecanlı anlattık ki tamam çıkışı kendiniz bulun o zaman deyip izin verdiler. Teyzeler kesin daha da gıcık oldu. Arkamızdan pis pis bakmış olduklarına yemin edebilirim ama ispatlayamam.

Ahh Bolşoy senin uğruna kaçıracağız uçağı diye diye buz üstünde koşmaya başladık. Moskova’da son günümüz olunca buz kaplı kaldırımda koşmaya bile alıştık artık, kim tutar bizi.

…

Sonunda çantaları alıp metroya vardık  ama kan ter içinde kalmışız. Üstümüzdeki kalın montları, eldiven ve şapkaları çantaya kaldırdık. Artık İstanbul için hafif kıyafetlerimiz üstümüzde, ehh ne de olsa İstanbul sıcak. Gerçi bugün bizim burası yani Moskova da sıcak – 7

Bizim Moskova mı dedim ben? Evet evet her türlü yüzüyle görüp sevdiğimiz, bir sürü anı yaşatan, orda uzaklarda bir yerlerde, soğuk ama ihtişamlı, nur topu gibi bir Moskovamız var bizim.

Giden  herkesin şehri çok sevdiğini özellikle belirtmek isterim. Yani olur ya tereddütleriniz varsa ötelemeden gidiniz.

Moskova ile ilgili diğer yazılarımın linklerini de aşağıya bırakıyorum. Belki daha da ilgi çekici gelir, giden birilerine yarıdmcı olur.

Sevgilerimle…  

Yeni yazılarımdan haberdar olmak ve daha fazla fotoğraf, video için sosyal medya hesaplarımı takip etmeyi unutmayın! 

Youtube : pustoodunya

Instagram : pustoodunya

Bolşoy tiyatrosu biletlerini buradan alabilirsiniz.

Diğer Rusya yazılarımdan bazılarının linklerini bırakıyorum. Keyifli okumalar

Tolstoy ‘un evinde zaman yolculuğu ve 28 sayısının gizemi

Suç ve Ceza: Dostoyevski’nin St. Petersburg’u

Rusya’ nın gözdesi Suzdal şehri!